کد مطلب:35784 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:20

گنجینه پرسمان » اعتقادات

چرا اماميه به حُسن و قبح عقلي اعتقاد دارد؟

از آنجا كه مسئله حسن و قبح عقلي پايه بسياري از عقايد ما شيعيان است، ذيلاً به صورت فشرده به دو دليل از دلايل متعدد آن اشاره ميكنيم:
الف- هر انساني، پيرو هر مسلك و مرا ميباشد و در هر نقطه از نقاط جهان زندگي كند، زيبايي دادگري و زشتي ستم، و همچنين زيبايي عمل به پيمان و زشتي پيمان شكني و حسن «پاسخ نيكي را به نيكي دادن» و قبح «در برابر نيكي بدي كردن» را درك ميكند. مطالعه تاريخ بشر به اين حقيقت گواهي ميدهد، و تاكنون ديده نشده است كه انسان عاقلي اين مطلب را انكار نمايد.
ب- چنانچه فرض كنيم عقل از درك حسن و قبح افعال بكلي ناتوان است، و انسانها بايد در شناخت حسن و قبح همه افعال، به شرع مراجعه كنند، ناگزير بايد بپذيريم كه حتي حسن و قبح شرعي نيز قابل اثبات نيست.
زيرا اگر فرض كنيم شارع از حسن يك فعل و زشتي فعل ديگر خبر دهد، ما نميتوانيم از اين خبر، به حسن و قبح آنها پيببريم، مادام كه احتمال كذب در سخن او ميدهيم. مگر اينكه قبلاً زشتي كذب و منزه بودن شارع از اين صفت زشت اثبات شده باشد، و آن هم جز از طريق عقل امكانپذير نيست (عبارت محقق طوسي در تجريد الاعتقاد ناظر به اين برهان است، آنجا كه گفته است:«ولا نتفائهما مطلقاً لو ثبتا شرعاً»: اگر راه اثبات حسن و قبح منحصر در شرع باشد، حسن و قبح افعال به كلي منتفي ميشود نه شرعاً و نه عقلاً ثابت نميشود).
گذشته از اين ، از آيات قرآني استفاده ميشود كه عقل بشر بر درك حسن و قبح پارهاي افعال توانا است. ازينروي خداي متعال خرد و وجدان آنان را به داوري ميخواند، چنانكه ميفرمايد:
«أَفَنَجْعَلُ الْمُسْلِمينَ كالمُجْرِمينَ * ما لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُون» قلم/36-37 [آيا افراد مطيع را با مجرمان برابر مينهيم؟ شما را چه شده است، چگونه داوري ميكنيد؟!]
نيز ميفرمايد:
«هًلْ جَزاءُ الإحْسانِ إلا الإحْسانُ» الرحمن/60 [آيا پاداش احسان چيزي جز احسان است؟]
در اينجا سؤالي مطرح است كه لازم است به آن پاسخ گوييم. خدا در قرآن ميفرمايد: «لا يُسئلُ عَمّا يَفْعَلُ وَ هم يُسألون» انبياء/23: [خدا در مورد كاري كه انجام ميدهد مورد سؤال واقع نميشود و اين انسانها هستند كه مورد بازخواست قرار ميگيرند]. اكنون سؤال ميشود خداوند خود را برتر از آن ميداند كه از وي سؤال شود، بنابراين هر فعلي از او صادر شود مورد بازخواست قرار نميگيرد، در حاليكه بنابر حسن وقبح عقلي اگر فرضاً خدا فعل قبيحي را انجام دهد، مورد سؤال قرار ميگيرد كه چرا انجام داد؟
پاسخ: علت اينكه خدا مورد سؤال قرار نميگيرد اين است كه او حكيم است و از فاعل حكيم هيچگاه فعل ناروا سر نميزند، و پيوسته حكمت ملازم با حسن فعل است، بنابراين موضوعي براي سؤال باقي نميماند.

---

: آية الله جعفر سبحاني
منشور عقايد اماميه